Η δυσκολία στην κατάποση

Τμήμα Λογοθεραπείας ΦΙΛΟΚΤΗΤΗ

Η σίτιση και η πόση είναι άμεσα συνδεδεμένα με τη κοινωνικότητα του ατόμου και συχνά συνδέονταιμε μια βαθιά πολιτιστική και συμβολική ένωση.

Κάθε σημαντικό γεγονός από τη γέννηση μέχρι και το θάνατοενός ατόμου, όπως οι διακοπές, οι σημαντικές εορτές και γενικότερα όλες οι κοινωνικές συγκεντρώσεις περιστρέφονται γύρω από το φαγητό.

Η δυνατότητα να φάει κάποιος φαγητό και να πιει κάποιο υγρό με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα είναι μία ιδιαίτερα σύνθετη διαδικασία η οποία θεωρείται δεδομένη μέχρι ένα πρόβλημα να κάνει την εμφάνιση του. Σήμερα έχει υπολογιστεί ότι 1 στους 17 ανθρώπους εμφανίζει κάποια δυσκολία στη κατάποση.

Ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις δυσκολίες κατάποσης είναι ΔΥΣΦΑΓΙΑ.

Η δυσφαγία δεν είναι από μόνη της μία ασθένεια αλλά συχνά συνοδεύει άλλες παθήσεις όπως τα αγγειακάεγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνο εγκεφάλου ή λάρυγγα, νευροεκφυλιστικές παθήσεις (πχ Parkinson, ALS, σκλήρυνση κατά πλάκας κτλ.), άνοια, κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις και διάφορες χειρουργικές επεμβάσεις.

Το πρόβλημα είναι ότι η δυσφαγία συχνά ενοχοποιείται για το θάνατο σε πολλές από αυτές τις καταστάσεις που αναφέρθηκαν, καθώς μπορεί να οδηγήσει στην εισρόφηση τροφών και υγρών , το πνιγμό, τον υποσιτισμό και την αφυδάτωση.

Η πνευμονία από εισρόφηση, η οποία προκαλείται λόγω της δυσφαγίας, είναι η 5η αιτία θανάτου στις Ηνωμένες Πολιτείες και η 4η αιτία θανάτου στους ηλικιωμένους. Οι δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης που συνδέονται με τη δυσφαγία είναι μεγάλες, αφού μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, η θεραπεία της πνευμονίας από εισρόφηση ξεπερνά τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ενώ το κόστος που είναι συνδεδεμένο με τους σωλήνες σίτισης είναι 370 εκατομμύρια.

Τα κλινικά σημεία και τα κλινικά συμπτώματα της δυσφαγίας είναι τα εξής:

• Η ανάγκη υποβοήθησης της προώθησης της τροφής με νερό.
• Αίσθημα κολλημένης τροφής στο λαιμό μια φορά την εβδομάδα ή συχνότερα.
• Η αίσθηση ότι η τροφή παίρνει λανθασμένη κατεύθυνση.
• Πυρετός ή δέκατα μετά από κάθε γεύμα.
• Υγρή ή βραχνή ποιότητα φωνής μετά τη σίτιση ή την κατάποση υγρών.
• Συχνό καθάρισμα του λαιμού μετά τη σίτιση ή την κατάποση υγρών.
• Βήχας ή πνίξιμο κατά τη διάρκεια του γεύματος.
• Βήχας ή πνίξιμο με τα σάλια.
• Αυξημένη προσπάθεια ή πολύ ώρα για την ολοκλήρωση ενός γεύματος.
• Ταχύπνοια κατά τη σίτιση ή μετά την ολοκλήρωση της σίτισης.
• Αλλαγή των συστάσεων της τροφής και των υγρών προκειμένου να διευκολυνθεί η σίτιση.
• Συχνές αναπνευστικές λοιμώξεις, χρόνια βρογχίτιδα και πνευμονία.
• Αδικαιολόγητη απώλεια βάρους.
• Πρώιμη διαφυγή της τροφής ή των υγρών προς το λαιμό.
• Υπολείμματα τροφής στο στόμα.

Το τεράστιο κόστος, ο θάνατος, η κοινωνική / πολιτισμική απομόνωση καθώς και η κατάθλιψη είναι όλα αποτέλεσμα της δυσφαγίας.

Ποια είναι όμως τα καλά νέα;

Η δυσφαγία σήμερα μπορεί εύκολα να διαγνωστεί καινα θεραπευτεί αποτελεσματικά.

Σε περίπτωση που υποπτεύεστε ότι εσείς ή κάποιο συγγενικό σας πρόσωπο παρουσιάζεισυμπτώματα δυσφαγίας θα πρέπει να επικοινωνήσετε με τον προσωπικό σας γιατρό το συντομότερο. Η διάγνωση της δυσφαγίας πραγματοποιείται μέσα από μια κλινική- απεικονιστική διαδικασία που ονομάζεται Βιντεο-ακτινοσκόπηση κατάποσης (VFSS, MBSS). Πρόκειται για μια λεπτομερή εξέταση ολόκληρου του μηχανισμού μάσησης-κατάποσης από το στόμα έως και το στομάχι, κατά την οποία χορηγούνται στον ασθενή συγκεκριμένες ποσότητες υγρών και τροφών διαφόρων πυκνοτήτων, θερμοκρασιών και υφών ανακατεμένων με ακτινοσκιερό υλικό.

Μια άλλη διαγνωστική διαδικασία που χρησιμοποιείται ευρέως στον τομέα της δυσφαγίας είναι η Βιντεο-ενδοσκόπηση κατάποσης (FEES) κατά την οποία ένας μαλακός ενδοσκοπικός σωλήνας με προσαρμοσμένη κάμερα στην κεφαλή εισέρχεται από την μύτη του ασθενούςκαι καταγράφει την διαδικασία κατάποσης καθώς και την λειτουργία-σύγκλειση του λάρυγγα και του φάρυγγα, την ώρα που ο ασθενής πίνει και σιτίζεται. Και οι δύο διαδικασίες είναι σύντομες και δεν καταπονούν τον ασθενή. Υπεύθυνος για τέτοιου τύπου αξιολογήσεις είναι μόνο ειδικάεκπαιδευμένοι κλινικοί όπως είναι οι ΩΡΛ ή ακόμα πιο συχνά, εξειδικευμένοι λογοθεραπευτές. Όσον αφορά τα αποτελέσματα των διαγνωστικών αυτών διαδικασιών, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι πρέπει να παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με την κατάποση του ασθενούς (αίτια,τρόπος κατάποσης, διαταραχή, αποτελεσματικότητα χρήσης χειρισμών κατάποσης ή αντισταθμιστικών στρατηγικώνσίτισης) και όχι μόνο να επιβεβαιώνουν την ύπαρξη δυσφαγίας. Για παράδειγμα, ίσως κρίνεται απαραίτητο να τροποποιείσετε τον τρόπο διατροφής σας ή να χρειαστεί να χρησιμοποιήσετε πιο παχύρευστες τροφές-υγρά ή ακόμα και να εισάγετε κάποιες τεχνικές κατάποσης που να σας εξασφαλίσουν μια πιο ασφαλή σίτιση. Τέλος, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι όλες αυτές οι τεχνικές δεν αποκαθιστούν το πρόβλημα της δυσφαγίας αλλά σας βοηθούν να ελέγξετεκαλύτερα τα συμπτώματα της.

Σε περιπτωση που έχετε διαγνωστεί με συμπτώματα δυσφαγίας μην το αμελείτε ! Ενημερωθείτε και ψάξτε τρόπους αποκατάστασης-θεραπείας μέσα σε κάποιο κλινικό πλαίσιο( νοσοκομείο-ιατρείο-κέντρο αποκατάστασης). Η πρόληψη και η έγκαιρη ανίχνευση των διαταραχών σίτισης καικατάποσης είναι κρίσιμη για την υγεία του ασθενή.

Πλέον στα πλαίσια της αποκατάστασης της δυσφαγίας η παρουσία μιας καινοτόμου και πλήρους εξελιγμένης θεραπείας, η Ηλεκτροθεραπεία (NeuroMuscularElectricalStimulation) δίνει μια διαφορετική θεραπευτική προσέγγισηστιςμέχριτώραθεραπευτικές τεχνικές. Ο μηχανισμός της Ηλεκτροθεραπείαςσυνδυάζειτις αρχές της Ηλεκτροφυσιολογίας με τις Παραδοσιακές Θεραπευτικές Τεχνικές ώστε να επιτυγχάνεται η ενδυνάμωση, ο επαναπροσδιορισμός της λειτουργίας καθώς και ο καλύτεροςσυντονισμόςτων λαρυγγικών Μυών σε άτομα με Διαταραχές Σίτισης και Κατάποσης και άλλες Νευρογενείς Διαταραχές. Η ηλεκτροθεραπεία αποτελεί μια μη παρεμβατική και ‘χωρίς πόνο’ θεραπεία, η οποία πραγματοποιείται μόνο από ειδικά εκπαιδευμένους λογοθεραπευτές.

Πως γίνεται η διαδικασία; Ο κλινικός χρησιμοποιεί μια μικρή και εύχρηστη συσκευή που διεγείρει την περιοχή που εφαρμόζεται, μέσωηλεκτρικών παλμών. Οι παλμοί διαχέονται (μεταδίδονται) μέσω καλωδίου και καταλήγουν σε ένα ζευγάρι ηλεκτροδίων τα οποία διαθέτουν ειδικές αυτοκόλλητες επιφάνειες (αυτοκόλλητα πάτς) βοηθώντας την τοποθέτηση και στήριξητους ακριβώς κάτω από το σαγόνι του ασθενούς. Η διέλευση των παλμών στο σώμα συμβάλλει στη διέγερση του νευρικού-κινητικού συστήματος προκαλώνταςμυϊκή συστολή. Ο προτεινόμενος χρόνος διάρκειας της κάθε συνεδρίας είναι 30’λεπτά.

Τα αποτελέσματα μετά την εφαρμογή της Ηλεκτροθεραπείας είναι
-επανεκπαίδευσημυϊκών ομάδων (βοηθούν τους μυς να εκτελέσουν τις κινήσεις που θα έκαναν στη συμβατική άσκηση)
-πρόληψημυϊκής ατροφίας
-ενδυνάμωση λαρυγγικών μυών
-μείωση των επεισοδίωνεισρόφησηςτροφών
-Αύξηση της ταχύτητας σίτισης

Πρόκειται για μια άκρως αποτελεσματική θεραπεία που εξασφαλίζει στον ασθενή μία εύκολη και καθόλου επίπονη διαδικασία θεραπείας, ενώ παράλληλα προλαμβάνει από τυχόν φλεγμονές (ανώτερου αναπνευστικού) ή και διαταραχές κατά την σίτιση που μπορούν να αποβούν κατασταλτικές για τη ζωή του ατόμου.

Ο κύριος στόχος στην θεραπεία της δυσφαγίας είναι η πλήρης αποκατάσταση της λειτουργίας των μυών παρέχοντας ασφαλήσίτιση, καλύτερη ποιότητα ζωής στον ασθενή καθώς και προστασία από περιστατικά (πνευμονία από εισρόφηση) που μπορούν να βλάψουν τη ζωή του.

Οι θεραπευτές υγείας έχουν πλέον την δυνατότητα να λάβουν εντατική και πιστοποιημένη εκπαίδευση στα θεραπευτικά πλαίσια των διαταραχών κατάποσης, για να μπορούνπροσφέρουν βέλτιστη φροντίδα υγείας για πρόληψη, διατήρηση και προαγωγή της ασφαλούς σίτισης, καθώς και για εξασφάλιση ενός καλύτερου επίπεδου ζωής του ασθενούς.